De Wartel (warung telpon)
25 Jaar geleden was er in mijn desa geen electriciteit. Geen lampen en verlichting dus. Voor verlichting gebruikte men kaarsen. Hoewel er tegenwoordig overal electriciteit is, valt de stroom toch geregeld uit in het regenseizoen; de electriciteitsdraden zijn allemaal bovengronds, en bij een zware regenbui of wind kunnen ze breken. Gemiddeld duurt zo’n stroomstoring 3-5 uur. Vooral ’s avonds erg vervelend, je kunt helemaal niets, alleen de uren uitzitten bij een kaarsje.
Ook was er toen nog geen TV, dat wil zeggen, er was 1 TV in de desa, en die stond opgesteld in de Pendopo (een open dak-constructie) bij de Balai Desa (gemeentehuis). Daar konden de dorpelingen TV kijken, zwart wit nog en slechts een paar uur.
Wat later kregen enkele welgestelden in de desa hun eigen TV, waar velen kwamen kijken.
Mobieltjes waren er niet. Om te bellen was er de “Wartel”, Warung telpon. Daar kon je bellen. Wartels zie je tegenwoordig ook niet meer, omdat echt iedereen nu een mobieltje heeft. Toen ik ruim 30 jaar geleden Nederland wilde bellen vanuit Jakarta, duurde het wel 8 uur voordat de verbinding tot stand was gekomen. In de Wartel ging dat meestal niet, je moest naar het postkantoor.
Brommers waren er toen ook nog niet; er werd veel gelopen, sommigen hadden een oude fiets. Wel waren er toen veel meer bemo’s (mini busjes) dan tegenwoordig. Je kon er bijna overal mee komen. Tegenwoordig heeft elk gezin wel een brommer, wat betekent, dat het aantal mini busjes sterk is afgenomen. Van Gambirono aan de grote weg Jember-Tanggul naar mijn desa rijdt geen openbaar vervoer. Wil men naar Gambirono, dan is er altijd wel iemand die je daarheen met de brommer wil brengen. Je kunt ook de becak nemen.
Over de vele sloten en kanaaltjes aan de binnenwegen waren nog geen stenen bruggetjes. Ze waren van bamboe. Bamboe gaat een paar jaar mee, maar gaat dan rotten, en wordt dan erg gevaarlijk, om er overheen te lopen. Vooral kinderen waren er bang voor in het donker.
De avonden waren dus donker en stil. Rond 9 uur in de avond gingen de meesten slapen, en men stond weer op rond 4-5 uur in de ochtend.
Zo is er dus de afgelopen 25 jaar veel veranderd. Met name voor de jeugd is de wereld veel ruimer geworden; men zit op Facebook, je kunt urenlang bijna gratis bellen, als de beller en degene, die wordt gebeld, dezelfde provider hebbben. En door de vele brommers is men veel mobieler.
Bamboe bruggetjes
Oost Java Info 