Javaans bruidspaar
De door mij aangekondigde website “Javanen, cultuur en tradities” is inmiddels een maand in de lucht, en de eerste bezoekers hebben de site al bezocht.
De site heeft het karakter van een naslagwerk. Het is fascinerend om te zien, hoezeer de vele tradities op verlerlei gebied nog volop leven, zoals bij het adat-huwelijk en de geboorte van een kind. Niet alleen op Java, maar in heel Indonesie worden tradities in stand gehouden.
Kenmerkend voor Java zijn de “selamatans” die bij vele gelegenheden worden gegeven. De Selametan (ook wel selametan, slamatan, of kenduren) is een van de belangrijkste Javaanse Kejawen-rituelen. Het is een religieus feestmaal waarvoor familie, vrienden en buurtgenoten worden uitgenodigd.
Kejawen, ook genoemd Kebatinan, Agama Jawa en Kepercayaan is een Javaanse religieuze traditie, bestaande uit een samensmelting van animistische, boeddhistische en islamitische, vooral soefi geloven en praktijken.
Duidelijk is waarneembaar, dat veel tradities hun wortels hebben in het hinduisme; zo stamt de adat-huwelijkskleding uit de periode van het Majapahit koninkrijk en worden ter gelegenheid van een huwelijk offers geplaatst op bepaalde plekken in het huis, waar het huwelijk plaats vindt. Een paar islamitische huwelijken heb ik meegemaakt, en ik waande mij bijna in het oude hindu Majapahit koninkrijk, dat tot midden 16e eeuw bestond op Java.
Javanen zijn voor het grootste gedeelte islamitisch; dat is overal te zien (moskeeen) en te horen (oproepen tot gebed). Maar “achter de schermen” leeft nog veel uit oude hindu tijden.
Op Java en de rest van Indonesie heeft de computer en alles wat daarbij hoort een prominente plaats in de samenleving. Vrijwel iedereen heeft een mobieltje met internet. De “moderne tijden” leiden echter niet tot minder aandacht voor tradities, anders dan in nederland, dat zolangzamerhand geheel transparant en rationeel wil zijn en waar tradities bijna met een zucht van verlichting overboord gegooid zijn (“weg met bijgelovige rommel”).
De javanen zijn zich zeer bewust van hun tradities; niemand, die ze overboord wil gooien, want dan zou de ziel van de javaan ook weg zijn. De tradities houden ook de sociale structuur van de javaanse gemeenschap in stand; kinderen – ouders – grootouders vormen het kerngezin, met elk zijn eigen plaats volgens de traditie. Grootouders bijvoorbeeld te zien als een aparte probleemgroep, los van hun kinderen, komt op Java niet voor. En kinderen, die later niet de zorg voor hun ouders op zich nemen, is geheel in strijd met de traditie en het geloof. Ik ervaar het dagelijks in mijn desa.
In elke niet-blanke cultuur, waar dan ook, hebben oude mensen een bevoorrechte positie; zij zijn vaak de raadgevers van de gemeenschap, beslechten geschillen, bezitten kennis, die de jongere generaties nog niet hebben en genieten aanzien vanwege hun ouderdom.
Een javaans offer bij een huwelijk
Oost Java Info 